Đối với những người làm việc liên quan đến dữ liệu, công nghệ thông tin sẽ không xa lạ với Metadata. Nhưng với dân ngoại đạo ắt sẽ băn khoăn không biết Metadata là gì? Metadata có lợi ích gì? Ứng dụng của chúng ra sao? Để giải đáp những băn khoăn này, hãy cùng chúng tôi khám phá dưới đây.
Metadata là gì?
Meta là gì?
Metadata là từ tiếng Anh dịch cơ bản có nghĩa là siêu dữ liệu. Đây là khái niệm để mô tả thông tin chi tiết về dữ liệu. Thông tin này nhằm mục đích cung cấp thông tin chi tiết về dữ liệu cho người dùng. Cụ thể, thông qua Metadata, người dùng sẽ hiểu rõ được bản chất của dữ liệu. Dựa vào những thông tin này, người dùng có thể sử dụng dữ liệu đúng mục đích.
Siêu dữ liệu tồn tại dưới nhiều dạng khác nhau. Trong đó, phổ biến nhất là các dạng thư viện, tập tin và trong Internet Cụ thể:
-
- Metadata tập tin: Đây là dạng thông tin dữ liệu được lưu trữ trong tệp. Thông tin đó có thể là tên thiết bị, tên chủ sở hữu, tên máy chủ, tên ổ đĩa. Các thông tin này đã được cá nhân hóa. Thông qua các thông tin này, người dùng có thể biết tệp được lưu trữ khi nào, kích cỡ tệp hay chủng loại tệp.
- Metadata thư viện: Đây là dạng thông tin được ứng dụng cho các thư viện. Thông qua các thông tin này sẽ giúp cho người dùng dễ dàng tìm kiếm và khám phá các đầu sách. Cụ thể, Metadata thư viện sẽ mã hóa các thông tin bao gồm: tác giả, chủ đề, danh mục, tóm tắt nội dung, danh mục…
- Metadata trong Internet: Đây là dạng Metadata phổ biến. Dạng Metadata này được nhận khi truyền qua Internet. Thông tin Metadata trong Internet sẽ thể hiện nơi sử dụng và cách dùng.
Lịch sử nguồn gốc Metadata như thế nào?
Nguồn gốc ra đời của Metadata
Metadata là thuật ngữ được ra đời từ cách đây tương đối lâu từ những năm 1969. Cụ thể, Metadata được được nghiên cứu cho ra đời bởi Jack E Myers. Ông cũng là người sáng lập ra Metadata Information Partners nay đổi tên thành The Metadata Co.
Metadata chính thức được đăng ký nhãn hiệu vào năm 1986. Tuy nhiên, trước đó, thuật ngữ này đã được biết đến thông qua các bài báo khoa học của các giáo sư cũng như các sinh viên công nghệ thông tin. Theo bài báo của giáo sư Stuart McIntosh và David Griffell thuộc trường Đại học Massachusetts đã mô tả Metadata như một bản ghi siêu dữ liệu.
Ngoài các giáo sư, các sinh viên công nghệ thông tin, khoa học máy tính cũng thường xuyên hứng thú lựa chọn Metadata để làm các luận án. Vào năm 1964, Metadata đã được một sinh viên tên Philip R Bagley nghiên cứu thành đề tài luận án. Trong đề tài này, Metadata được đề cập như một phần tử tạo ra các nguồn dữ liệu tổng hợp.
Metadata phải chứa những thông tin gì?
Metadata phải chứa những thông tin gì?
Metadata phải chứa đựng các thông tin. Cụ thể, các thông tin được chứa trong Metadata bao gồm:
Cấu trúc của dữ liệu
Trong Metadata phải chứa cấu trúc dữ liệu. Thông tin này nhằm biết chính xác cấu trúc của siêu dữ liệu như thế nào. Với thông tin cấu trúc dữ liệu, người dùng sẽ tính toán được chính xác không gian cần thiết để chứa dữ liệu cũng như mục đích sử dụng.
Thuật toán sử dụng để tổng hợp dữ liệu
Ngoài cấu trúc, Metadata còn phải chứa thuật toán sử dụng để tổng hợp dữ liệu. Thông qua các thuật toán các dữ liệu sẽ được tổng hợp lại và cung cấp cho người dùng.
Ánh xạ xác định sự tương ứng dữ liệu từ môi trường tác nghiệp sang kho dữ liệu
Trong Metadata có chứa ánh xạ xác định sự tương ứng dữ liệu từ môi trường tác nghiệp sang kho dữ liệu. Sự tương ứng sẽ giúp ích cho người dùng dữ liệu.
Các loại metadata
Các loại meta hiện nay
Metadata có rất nhiều loại khác nhau. Trong đó, phổ biến nhất là các loại sau đây:
Metadata quản trị
Đây là dạng siêu dữ liệu chứa các thông tin về nguồn gốc, loại tài nguyên cũng như quyền truy cập. Loại Metadata cho phép các quản trị viên có thể thiết lập các quy tắc về quyền truy cập. Cụ thể, quản trị viên sẽ cho phép những người dùng nhất định có khả năng truy cập vào dữ liệu. Thông thường, Metadata quản trị thường được ứng dụng trong bối cảnh đang trong quá trình nghiên cứu. Do đó, các thông tin sẽ được lưu trữ đầy đủ và chi tiết để dễ dàng quản trị.
Metadata mô tả
Đây là loại Metadata cung cấp đầy đủ thông tin mô tả về đặc điểm dữ liệu. Với những thông tin mô tả đặc điểm chi tiết sẽ giúp cho người dùng hiểu rõ hơn về dữ liệu. Cụ thể, những thông tin mô tả có thể là danh mục, từ khóa, tên tài liệu, số lượng…
Metadata pháp lý
Đây là siêu dữ liệu cung cấp các thông tin về pháp lý. Cụ thể, siêu dữ liệu sẽ thể hiện những thông tin về cấp phép sáng tạo như giấy phép, chứng nhận bản quyền hay tiền bản quyền.
Metadata lưu trữ
Đây là siêu dữ liệu hướng dẫn vị trí lưu trữ. Các dữ liệu sẽ được lưu trữ theo khuôn khổ ở một vị trí nhất định hoặc các trình tự phân cấp.
Metadata quy trình
Đây là loại siêu dữ liệu phác thảo các quy trình sử dụng. Thông qua một quy trình nhất định, các dữ liệu sẽ được thu thập và tích hợp xử lý.
Metadata Provenance
Đây là loại dòng dữ liệu giúp theo dõi lịch sử di chuyển. Với loại metadata này, các tài liệu sẽ được kết nối với nhau. Các loại tài liệu này đảm bảo về tính hợp lệ và chất lượng.
Metadata tham chiếu
Đây là loại siêu dữ liệu cung cấp thông tin mô tả chi tiết. Các thông tin được tham chiếu để đảm bảo nội dung dữ liệu được thống kê một cách chính xác.
Metadata thống kê
Metadata thống kê
Đây là siêu dữ liệu được tổng hợp thống kê lại thông qua các cuộc khảo sát, báo cáo và tài liệu tóm tắt. Loại dữ liệu này cho phép người dùng sử dụng có thể diễn giải các thông tin.
Metadata cấu trúc
Đây là loại siêu dữ liệu thể hiện cấu trúc. Dạng siêu dữ liệu này là tập hợp của các phần tử khác nhau có sự kết nối. Siêu dữ liệu cấu trúc sẽ cho phép bổ sung cách thức để tổ chức dữ liệu. Loại siêu dữ liệu này được ứng dụng trong các lĩnh vực kỹ thuật số. Cụ thể, Metadata cấu trúc cho phép mô tả cách sắp xếp các trang sách, các chương và kết nối chúng thành một tập trong các thư viện số.
Metadata sử dụng
Đây là loại siêu dữ liệu được sắp Metadata được sắp xếp và phân tích một cách kỹ lưỡng. Với các thông tin dữ liệu này, các doanh nghiệp có thể dễ dàng phân tích để sử dụng cho các mục đích khác nhau. Thông thường, các doanh nghiệp sẽ ứng dụng Metadata để phân tích hành vi khách hàng. Từ những phân tích sẽ giúp điều chỉnh các sản phẩm, dịch vụ phù hợp với nhu cầu của khách hàng.
Metadata mang lại lợi ích gì?
Lợi ích của metadata mang lại
Siêu dữ liệu được ứng dụng rộng rãi trong mọi lĩnh vực của đời sống. Lý do là bởi những lợi ích thiết thực mà chúng mang lại. Cụ thể, Metadata mang đến những lợi ích to lớn như:
Quản lý việc sử dụng dữ liệu một cách hiệu quả
Lợi ích thiết thực nhất của Metadata là quản lý sử dụng dữ liệu một cách hiệu quả. Các dữ liệu được quản lý khoa học. Do đó, người dùng có thể dễ dàng tìm kiếm hay truy xuất dữ liệu khi cần một cách dễ dàng. Hơn nữa, các dữ liệu có thông tin đầy đủ nên khi tổ chức sắp xếp cũng đơn giản và nhanh gọn.
Nhận diện tài nguyên dữ liệu
Một trong những lợi ích thiết thực của Metadata là giúp nhận diện tài nguyên dữ liệu. Các dữ liệu sẽ có đầy đủ thông tin tên tệp, kích cỡ, chủ sở hữu… Chính những thông tin này giúp cho người dùng có thể dễ dàng nhận diện dữ liệu khi cần.
Thu thập tài nguyên theo chủ đề
Với Metadata, người dùng có thể dễ dàng thu thập tài liệu theo chủ đề. Tùy vào mục đích sử dụng dữ liệu, người dùng có thể chọn các chủ đề khác nhau.
Bảo mật và xác thực quyền truy cập
Một trong những lợi ích thiết thực của Metadata là giúp bảo mật và xác thực quyền truy cập dữ liệu. Nhờ đó, chủ các nguồn siêu dữ liệu có thể dễ dàng kiểm soát được quyền phân phối. Đồng thời, tính năng này của Metadata cũng giúp gia tăng cơ hội cải thiện thứ hạng và thu hút người quan tâm đến dữ liệu.
Hỗ trợ các chiến dịch SEO
Các siêu dữ liệu không tác động trực tiếp đến hiệu quả của các chiến dịch SEO. Tuy nhiên, các Metadata hoàn toàn có thể hỗ trợ cho hoạt động SEO. Cụ thể, các siêu dữ liệu sẽ tác động một cách gián tiếp để đảm bảo SEO hiệu quả và thúc đẩy việc gia tăng thứ hạng. Tác động của siêu dữ liệu cho chiến dịch SEO được thể hiện qua các thẻ meta. Các thẻ meta sẽ giúp gia tăng sự hứng thú với người xem cũng như người đọc.
Đối với hỗ trợ chiến dịch SEO, siêu dữ liệu được thể hiện qua các thẻ meta. Loại thẻ này giúp xác định vị trí tìm kiếm và từ đó tối ưu hóa các công cụ tìm kiếm.
Ví dụ cụ thể
Để hiểu rõ hơn về những lợi ích thiết thực siêu dữ liệu mang lại, hãy cùng tìm hiểu các ví dụ cụ thể.
Một bức ảnh
Ví dụ Metadata thông qua một bức ảnh
Lợi ích Metadata được thể hiện rõ nét nhất thông qua các bức ảnh. Khi bạn chụp một bức ảnh, mọi dữ liệu liên quan sẽ được lưu lại. Cụ thể những thông tin dữ liệu chi tiết gồm ngày giờ chụp, tên tệp ảnh, vị trí chụp ảnh, thông tin cài đặt camera. Với những thông tin lưu trữ này, các người dùng sau sẽ hiểu rõ về nguồn gốc và thời điểm chụp bức ảnh.
Một quyển sách
Siêu dữ liệu trong một cuốn sách
Một quyển sách cũng là ví dụ thiết thực nhất về Metadata. Trong một cuốn sách sẽ chứa đựng rất nhiều các thông tin dữ liệu bao gồm: tiêu đề sách, tên tác giả, nhà xuất bản, mục lục, số trang, mô tả, tóm tắt, nhận xét, lời bình… Đây là những thông tin quan trọng để người đọc hiểu rõ hơn về cuốn sách mình đang đọc.
Blog Post
Bên cạnh bức ảnh hay những cuốn sách Metadata còn được thể hiện thông qua các Blog Post. Cụ thể là từng bài đăng trên các blog. Mỗi bài đăng trên blog sẽ thể hiện đầy đủ những siêu dữ liệu. Cụ thể, thông tin bao gồm tiêu đề bài viết, tên tác giả, thể loại, thời gian xuất bản và các thẻ tags. Đây là những thông tin để người đọc có thể dễ dàng tìm kiếm hoặc kết nối với các bài viết liên quan.
Khi bạn tạo một email cũng đồng nghĩa tạo ra siêu dữ liệu. Những dữ liệu trong các email gồm rất nhiều các loại thông tin khác nhau. Thông thường những dữ liệu này sẽ không hiển thị mà ẩn giấu bên trong. Mục đích để giảm thiểu cảm giác rối mắt cho người sử dụng email.
Những thông tin siêu dữ liệu trong email vô cùng đa dạng. Trong đó, phổ biến nhất là các dạng thông tin gồm subject/chủ đề, From/từ, To/đến, Send Date/ Ngày gửi, Name & IP/Tên và IP của người nhận, định dạng văn bản, chi tiết phần mềm chống spam… Dù bị ẩn đề mục nhưng nội dung của những thông tin này sẽ được hiển thị. Nhờ đó, người gửi sẽ nắm rõ được các thông tin cần thiết. Trong trường hợp để tìm lại những thông tin đã người, người gửi chỉ cần tìm theo Metadata.
Tài liệu điện tử (Electronic Document)
Cũng giống như một cuốn sách hay một email, các loại tài liệu điện tử cũng chứa các trường Metadata. Các trường siêu dữ liệu này sẽ có các thông tin cơ bản gồm tiêu đề, chủ đề, tác giả, trạng thái, công ty, ngày giờ tạo, thời gian chỉnh sửa… Thông tin dữ liệu tài liệu điện tử sẽ được cập nhật trực tuyến thông qua các ứng dụng.
Spreadsheet
Spreadsheet chứa trường siêu dữ liệu
Một trong những ví dụ cụ thể về lợi ích của Metadata được thể hiện thông qua các spreadsheet hay còn gọi là các bảng tính. Trong các bảng tính sẽ chứa những siêu dữ liệu như tên bảng, tên tab hay các bình luận của người dùng.
Trang web
Trang web chứa các siêu dữ liệu
Để hiểu rõ hơn về các siêu dữ liệu, bạn có thể lấy ví dụ cụ thể là các trang web. Trong một trang web có thể chứa nhiều các Metadata. Cụ thể các siêu dữ liệu này được thể hiện qua tiêu đề trang, các dòng mô tả trang hay các biểu tượng.
Các files trên máy tính
Các files trên máy tính
Metadata cũng thể hiện vai trò hữu ích của mình thông qua các file máy tính. Ở dạng này, siêu dữ liệu sẽ cung cấp các thông tin cơ bản gồm tên file, ngày giờ tạo file, ngày giờ chỉnh sửa, loại, kích thước tệp…
Paper files
Paper files cũng chứa các siêu dữ liệu
Không chỉ trên các tập tin điện tử, siêu dữ liệu còn được thể hiện thông qua các files tài liệu giấy. Ở các files tài liệu này, các Metadata sẽ gồm các thông tin cơ bản bao gồm tên tệp, ký tự sắp xếp theo thứ tự bảng chữ cái, thông tin kiểm soát truy cập và logo.
Mạng xã hội
Đây là mảnh đất màu mỡ đối với những người sử dụng siêu dữ liệu. Metadata sẽ tiến hành thu thập hành vi, chiến lược hoạt động của khách hàng. Dựa vào bảng thu thập thực tế, các thông tin sẽ được đưa lên Metadata. Thông tin sẽ được lấy từ các nguồn trong thực tế. Cụ thể, với mạng xã hội, các thông tin dữ liệu được phân tích qua những lượt like. Càng nhiều lượt like thì càng cho thấy độ hot của tài khoản.
Để thu thập các trường dữ liệu, người khảo sát sẽ tiến hành nghiên cứu các mạng xã hội. Sau đó, người thực hiện sẽ tiến hành thông báo cho các người liên quan. Công việc khảo sát cần đảm bảo tính chính xác cao và thực hiện đúng quy trình.
Những điều cần lưu ý về Metadata
Không thể phủ nhận những lợi ích to lớn của Metadata mang lại. Tuy nhiên, để đạt được hiệu quả tốt nhất, người dùng Metadata cần phải lưu ý:
Về chính sách bảo mật dữ liệu
Metadata mang đến nhiều công dụng tuyệt vời trong hoạt động quản lý dữ liệu. Tuy nhiên, khi thực hiện các công việc liên quan đến Metadata, các dữ liệu có thể bị tự động ghi lại và cung cấp cho các bên thứ ba. Do đó, người dùng muốn bảo mật dữ liệu tốt cần phải có chính sách bảo mật hợp lý. Cụ thể, người quản lý dữ liệu cần phải có những thông tin chi tiết để đưa ra các giải pháp phù hợp.
Về lựa chọn loại metadata phù hợp
Như chia sẻ metadata có rất nhiều loại khác nhau. Mỗi loại lại có đặc tính, vai trò riêng. Để sử dụng dữ liệu hiệu quả, người dùng cần xem xét kỹ lượng để chọn hình thức metadata phù hợp.
Lời kết giá trị của meta
Có thể thấy, Metadata chứa đựng nhiều giá trị tuyệt vời. Và người sử dụng đôi khi bị choáng ngợp bởi hiệu quả chúng mang lại. Đồng thời, Metadata cũng giúp khởi tạo các file tài liệu và xây dựng hệ thống dữ liệu.
Trên đây là chia sẻ những kiến thức bổ ích về Metadata. Hy vọng với các kiến thức này sẽ giúp bạn hiểu rõ Metadata là gì? Metadata có những loại nào phổ biến? Lợi ích của chúng mang lại như thế nào? Có thể thấy, mỗi loại siêu dữ liệu sẽ mang đến nhiều giá trị thông tin khác nhau. Tùy vào nhu cầu sử dụng và yêu cầu của khách hàng, người sử dụng có thể lựa chọn loại siêu dữ liệu phù hợp.